Vorige week maandag stond ik na ongeveer twaalf jaar weer voor de klas. Montessorischool Passe Partout in Zoetermeer, een groep kinderen die me niet kende, een lokaal vol materialen, en ik met mijn kruk en mijn observatieblik die ik al drie decennia koester.
Makkelijk was het niet, eerlijk gezegd voelde het als chaos waar ik wanhopig naar orde zocht. Maar bijzonder? O ja, dat was het zeker.
De chaos van opnieuw beginnen
Als trainer en coach ben ik gewend om naar andere leerkrachten te kijken, te observeren, te analyseren, te adviseren. Maar zelf die voorbereide omgeving creëren? Zelf zorgen dat kinderen weten wie ik ben, zelf die balans bewaken tussen vrijheid en structuur? Dat voelde als opnieuw leren lopen na jaren alleen anderen te hebben zien lopen.
Ik moest denken aan die jonge leerkrachten die vorige week tijdens mijn training zaten te oefenen met dat lastige materiaal, vallen en opnieuw beginnen en weer zoeken naar de juiste beweging. Zo voelde ik me ook, terug bij de basis. En wat is die basis eigenlijk? Zorgen dat de voorbereide omgeving klopt, zorgen dat kinderen zelf kunnen kiezen, zorgen dat ze elkaar helpen, en zelf zitten en observeren, observeren en nog eens observeren.
Maar aan het eind van die eerste dag gebeurde er iets waardoor ik besefte dat er nog iets anders is, iets wat misschien wel het allerbelangrijkste is.
Het kind dat me zag
Een van de kinderen kwam naar me toe, keek me niet aan, gaf me een hand en zei: “Ik denk dat ik jou wel heel grappig en lief vind.” Eén tel keek het kind me aan, recht in mijn ogen, en rende weer weg.
Zo simpel, zo puur, zo eerlijk. Dat kind had me gezien, niet als de trainer die kwam observeren, niet als de vreemde juf voor twee dagen, maar als mens. Als iemand die er mocht zijn in hun wereld, iemand die het vertrouwen waard was om die kwetsbare woorden tegen te zeggen.
Ik bleef nog lang op mijn kruk zitten nadat de kinderen naar huis waren. Die woorden bleven door mijn hoofd spoken, niet omdat ze zo bijzonder waren, maar juist omdat ze zo natuurlijk waren. Alsof dat kind me herinnerde aan iets wat ik altijd al wist maar misschien een beetje was vergeten in al die jaren van opleiden en trainen en scholen begeleiden.
De magie van ontdekking
De volgende dag zat ik weer op diezelfde kruk en zag ik een jongetje met de letters werken. Hij kende er nog niet zoveel, maar hij probeerde en bleef proberen, en opeens zag ik het gebeuren. Die vonk, dat moment van: wacht eens even, dit kan ik.
“Ik kan dit!” riep hij, en zijn stem was vol van die prachtige verbazing die alleen kinderen zo echt kunnen voelen. “Kijk! Met deze letters kan ik ‘pop’ maken! En ‘mop’! En kijk, kijk, ik kan ook lezen wat ik heb gemaakt!”
Hij had ontdekt dat je met wat je al kent nieuwe dingen kunt creëren, dat je niet hoeft te wachten tot je alles weet, dat leren bouwen is en niet wachten. Dat is montessorionderwijs in zijn puurste vorm, en ik voelde hoe mijn hart even sneller klopte bij het zien van die ontdekking.
Dertig jaar terug
Zittend op die kruk, kijkend naar dat kind met die letters, zag ik opeens mijn eerste groepen voor me. Ruim dertig jaar geleden was ik jong, groen, vol idealen en totaal overweldigd door de verantwoordelijkheid die op mijn schouders rustte. Ik maakte fouten, veel fouten zelfs, de voorbereide omgeving was lang niet altijd perfect en er waren talloze momenten waarop ik echt niet wist wat ik moest doen.
Maar ik hield van die kinderen. Oprecht, diep, onvoorwaardelijk. En op de een of andere manier maakte dat alles goed, droeg die liefde al die onzekerheden en fouten en zoektochten. Die liefde was het fundament waarop alles rustte, ook al besefte ik dat toen misschien nog niet zo bewust.
En nu, dertig jaar later, zittend in dat lokaal in Zoetermeer, realiseerde ik me iets wat me diep raakte. In al mijn trainingen en opleidingen geef ik montessorileerkrachten zoveel tools, ik leer ze observeren en de voorbereide omgeving inrichten en Maria Montessori’s principes toepassen. Maar vertel ik ze wel vaak genoeg over het allerbelangrijkste? Over die liefde die alles draagt?
Liefde voor het kind
Liefde voor het kind is geen romantisch idee of zweverig motto, het is het fundament waarop alles rust. Het is die liefde die betekent dat je een kind echt ziet, met al zijn uniciteit en eigenzinnigheid en onzekerheid en kracht. Die liefde die geduld heeft als een kind voor de zoveelste keer een materiaal verkeerd gebruikt, die vertrouwt dat dit kind zijn weg zal vinden op zijn tijd en op zijn manier, die durft los te laten ook al heb je het gevoel dat het nog niet klaar is.
Maria Montessori schreef ooit: “De grootste tekenen van succes voor een leerkracht is om te kunnen zeggen: de kinderen werken nu alsof ik er niet ben.”
En dat is waar, maar wat ik nu nog beter begrijp is dat je dat alleen kunt bereiken als kinderen voelen dat je er wél bent, echt aanwezig, met je aandacht en je geduld en ja, met je liefde.
Want je kunt de perfecte voorbereide omgeving hebben, je kunt Maria Montessori’s theorie door en door kennen, je kunt alle materialen perfect presenteren. Maar zonder die liefde voor het individuele kind dat voor je zit blijft het een systeem, een methode, een techniek. En montessorionderwijs is zoveel meer dan dat.
Wat ik meeneem
Die twee dagen in Zoetermeer waren niet makkelijk, ik kwam thuis met vermoeide benen en een hoofd vol gedachten. Maar ik kwam ook thuis met iets kostbaars: een hernieuwde overtuiging over wat echt belangrijk is.
In al mijn trainingen, bij al mijn schoolbegeleidingen, in elke bijeenkomst met montessorileerkrachten ga ik dit meenemen. Niet als laatste toevoeging of leuk extraatje, maar als uitgangspunt: begin met de liefde voor het kind. Want hoe moeilijk alles ook is, hoe chaotisch de klas soms voelt, hoe overweldigend de verantwoordelijkheid kan zijn, die liefde voor het kind is het allerbelangrijkste.
Dat kleine kind dat naar me toe kwam met die woorden “Ik denk dat ik jou wel heel grappig en lief vind” begreep het al. In zijn eenvoud, in zijn eerlijkheid had dat kind me de belangrijkste les van die twee dagen geleerd: liefde zie je, liefde voel je, en liefde geef je terug.
En dat vergeet ik nooit meer.